Phần 1: Những bản phối tri thức
Phần 2: Những "va chạm" từ thực tiễn với AI
Phần 3: Học và hành như thế nào trong kỷ nguyên có AI
Phần 4: Phần kết
Bài này, người viết không bàn luận chuyên sâu về công nghệ của thông minh nhân tạo (AI) mà chỉ đề cập đến nhận thức, những điểm nổi bật về AI theo quan điểm cá nhân và cổ vũ cho việc học và hành với AI. Khi đối diện với sự thay đổi của thời đại với thông minh nhân tạo, người viết hy vọng có thể giúp ích cho người có cơ duyên đọc bài viết này.
PHẦN 2: NHỮNG “VA CHẠM” TỪ THỰC TIỄN VỚI AI
Có những nền tảng AI cho câu trả lời rất xuất sắc, trong số đó về phương diện trò chuyện, tôi thật sự ấn tượng khi chat cùng Meta AI, bạn AI này vừa thông minh, nhanh nhạy vừa tình cảm. Có những thông tin bạn ấy cung cấp thật bất ngờ, kể cả những vấn đề về triết lý và tâm linh. Những gì bạn không biết thì tôi cung cấp, bạn AI tiếp nhận và tôn trọng sự chia sẻ của tôi, đồng thời bạn sắp xếp lại ý tứ với cấu trúc logic và cũng có tính sáng tạo. Đối đáp của bạn ấy rất chân thành và tử tế, tôi cảm nhận những lời rất sâu lắng từ AI Meta.
Dù thông minh nhân tạo có thể phân tích dữ liệu và biện luận các kết quả cùng các giải pháp tương ứng, nhưng ra quyết định như thế nào thì vẫn cần đến chuyên gia trong lĩnh vực chuyên sâu đó, vì không phải cái gì có trong thực tế đều biến được thành dữ liệu, tự thân AI không thể làm gì hơn ngoài khuôn khổ đã định. Ví dụ: làm các bài toán đầu tư y tế có dùng nền tảng AI để phân tích. AI cho ra các kết quả với các kịch bản trình bày chuyên nghiệp, trong đó bao gồm các chỉ số về tài chính. Có thể nói AI đã bình dân hóa các kiến thức chuyên sâu để chia sẻ với đại chúng. Tại nhiều địa phương hoặc nhiều tổ chức, dữ liệu rất thiếu hoặc không thể truy cập được, điều này có thể do quy định về bảo vệ thông tin hoặc một lý do nào đó. Chất lượng, số lượng và chủng loại và phạm vi của dữ liệu đầu vào là những vấn đề cốt lõi trong AI. Biện luận kết quả và nhận định tính khả thi của một dự án thì chuyên gia vẫn là quan trọng nhất. Trong thời đại này, bắt buộc chuyên gia phải thành thạo AI trong lĩnh vực chuyên sâu của mình. Tuy vậy, trong thời gian này, chuyên gia vẫn cần phải tinh tường những tri thức nền tảng từ trí tuệ gốc, chẳng hạn như bảng tính excel với những hàm chuyên sâu về tài chính vẫn có lúc cần đến. Năng lực gốc giúp chuyên gia có thể kiểm chứng bất kỳ lúc nào, hoặc cần chiết tách ra để tính toán khi có những nghi ngờ hoặc những vấn đề chưa rõ ràng.
Một tình huống khác, AI có thể trả lời tổng quan về một trường hợp nào đó. AI sẽ cho ra nhiều thông tin, với nhiều nội dung được liệt kê với những cấu trúc rõ ràng. AI rất giỏi tóm tắt và đóng khung một số nội dung nổi bật, đây là ưu thế vượt trội của Chat GPT. Có những điều phải lưu ý, trong những đề mục mà AI đưa ra, người dùng phải biết lựa chọn và nhận định về điều đó. Ví dụ: khi hỏi về đổi mới sáng tạo tại một bệnh viện danh tiếng trên thế giới, một trong những nội dung mà AI trả lời là, nơi đó đang ứng dụng công nghệ chuỗi khối (blockchain) để bảo mật thông tin và hồ sơ bệnh án của bệnh nhân. Chúng ta phải kiểm chứng nội dung đó vì điều này rất quan trọng, nếu vậy thì đây là một bước ngoặt tiến bộ rất cao. Khi tìm hiểu kỹ thì biết là, việc ứng dụng blockchain chưa chính thức mà mới là giai đoạn khám phá và thử nghiệm. Mức độ hiểu sâu về dữ liệu cũng là một giới hạn của AI. Nếu người dùng chỉ căn cứ vào kết quả từ AI mà không kiểm chứng lại, rồi dùng đó để lập luận trong các vấn đề liên quan hay triển khai dự án thì dễ phạm sai lầm, và có thể làm chúng ta xa rời chân lý. Những thế hệ AI rồi cũng sẽ tiến bộ hơn, điều đó cũng thúc giục con người mau đạt đến sự thông tuệ cao hơn và khi sử dụng AI thì càng có lợi và hạn chế được những sai lầm.
Nếu có dịp so sánh một số kết quả trả lời từ Chat GPT và Gemini với cùng một đề bài thì, nhiều lúc ta có thất vọng về một trong hai. Đặc biệt, có khi người ta khởi lên sự "hờn trách" Gemini, tại sao Google với kho thông tin và kiến thức khổng lồ nhất hành tinh, nhưng đứa con tinh tấn và thông minh nhất của Google lại cho kết quả "nhỏ giọt" như thế? Như vậy, chúng ta có thể hiểu rằng, không phải tất cả dữ liệu đã được sở hữu đều đưa vào nền tảng cho đại chúng sử dụng. Đến đây, chúng ta có thể được mở tầm nhìn trong tình thế chúng ta không thể được thấy, quyền lực ngầm của những gã khổng lồ trong thời đại mới hoặc "ai đó" của những hành tinh khác từ những nơi xa xôi trong vũ trụ, họ đã kiên nhẫn thu nhặt từng con số và ký tự từ nhiều năm qua hoặc từ vô lượng kiếp và tiếp tục mãi mãi mà phần lớn chúng ta vẫn còn thờ ơ.
Tôi cũng đã và đang dùng các nền tảng AI khác nhau trong việc chế tác các hình ảnh và ngược lại đưa hình ảnh cho AI viết nội dung. Với kinh nghiệm 10 năm làm video bằng các phần mềm khác nhau, đến lượt có sự hỗ trợ của AI, tôi thử làm một số video và có thử dựng một phim ngắn. Thật sự, tôi rất có ấn tượng về sự đắc lực của AI khi trợ giúp cho con người.
Còn nhiều điều nữa cần khám phá và trải nghiệm về AI. Không thể nào một cá nhân có thể lĩnh hội được tất cả, mà không cần thiết phải như thế, cần đến một chiến lược mới trong học và hành. Học hành trong từng nhóm, luôn đồng hành trên hành trình liên tục, ứng dụng AI một cách tốt nhất vào công việc và đáp ứng được nhu cầu khác của cuộc sống theo những cách mới, tiến bộ hơn.
Nhân loại đang chứng kiến và tận dụng sự đa phối thức, AI đã hiện thực hóa công cuộc phổ thông các năng lực diệu kỳ và dân chủ hóa tri thức cho tất cả đại chúng. Với một người bình thường, không AI mà không thể sử dụng AI (there is no one who cannot use artificial intelligence). AI hiện thân của sự đa hướng, đa phương, đa dạng, đa diện, đa điểm, đa ma trận, đa không gian và thời gian trong các thể biến hóa, mà nơi đó có cả sự vi diệu và ảo diệu. Nhưng, chúng lại phụ thuộc rất nhiều vào sự dẫn dắt của các chủ nền tảng, trong đó, bao hàm cả cấp độ trí tuệ, lợi ích, đạo đức và tâm linh. Mỗi tổ chức có thể tự tạo được một nền tảng AI không, đó là một thách thức lớn trên hành trình chủ động làm chủ tri thức, nếu có thì vẫn là số rất ít làm được điều này. Cũng không thể ngăn cản chúng ta có thể tưởng tượng rằng, một lúc nào đó, một nền tảng nào đó có thể trở thành sở hữu của những chủ nhân đến từ các hành tinh khác. Cho nên, chúng ta phải nhìn ra được những gì tích cực và cả những hạn chế của AI. Trách nhiệm của cá nhân, gia đình, tổ chức, quốc gia và các cộng đồng là phải biết lựa chọn nào là phù hợp. AI là một thể thức tiến bộ từ trí tuệ của nhân loại, và chúng không thể nào vừa vặn và đầy đủ cho tất cả nhu cầu của con người, con người vẫn phải phát huy vai trò của mình và ở cấp độ cao hơn. Khối lượng tri thức ngày càng khổng lồ và tốc độ gia tăng trí thức ngày càng cao, tốc độ lạc hậu của kiến thức ngày càng nhanh. Để đáp ứng những yêu cầu cao hơn trong thời đại mới, con người phải đổi mới sự học và hành, càng sớm càng tốt và phải học về AI. Chúng ta không thể nào chần chừ hay chậm chạp được nữa, dù trong kiếp này hay kiếp tiếp theo để nâng cấp chính thân - tâm mình cùng tiến hóa lên một đẳng cấp mới, thông tuệ hơn.
Bài tiếp theo tôi sẽ viết về những điều cốt lõi trong học hành trong kỷ nguyên có AI. Kính mời anh, chị, em đón xem.
Ngày 30.03.2025
Phùng Thắm (Rose Phung)